ബോര്‍ഹസിന്റെ ആശയസാമ്രാജ്യം
| ബോര്‍ഹസിന്റെ ആശയസാമ്രാജ്യം | |
|---|---|
 | |
| ഗ്രന്ഥകർത്താവ് | എം കൃഷ്ണന്‍ നായര്‍ |
| മൂലകൃതി | എം കൃഷ്ണന്‍ നായരുടെ പ്രബന്ധങ്ങള്‍ |
| രാജ്യം | ഇന്ത്യ |
| ഭാഷ | മലയാളം |
| വിഭാഗം | സാഹിത്യം, നിരൂപണം |
| ആദ്യപതിപ്പിന്റെ പ്രസാധകര്‍ | മലയാളം |
വര്‍ഷം |
1987 |
| മാദ്ധ്യമം | പ്രിന്റ് (ഹാർഡ്‌ബാക്) |
| പുറങ്ങള്‍ | 624 (ആദ്യ പതിപ്പ്) |
എം കൃഷ്ണന്‍ നായരുടെ പ്രബന്ധങ്ങള്‍
ലാറ്റിന്‍ അമേരിക്കയിലെ പ്രശസ്തരായ സാഹിത്യകാരന്മാര്‍ സെസാര്‍ ബായേഹോ (Cesar Vallejo), ഹോര്‍ഹലൂയീസ് ബോര്‍ഹസ് (Jorge Luis Borges), ഗാവ്‌റിയേല്‍ ഗാര്‍തിയ മാര്‍ക്വിസ് (Gabriel Garcia Marquez), പാവ്‌ലോ നെറൂത (Pablo Neruda), ഒക്ടോവിയോ പാസ് (Octavio Paz), വാര്‍ഗസ് ലോസ (Vargas Llosa), ഗ്യൂലാര്‍മോ കാവ്‌റീറ ഇന്‍ഫാന്റേ (Guillermo Cabrera Infante) എന്നിവരാണു്. ഇവരില്‍ ബായേഹോയും നെറൂതയും കവികളത്രേ. പാസും കവിതന്നെ. മാര്‍ക്വിസും ലോസയും ഇന്‍ഫാന്റേയും വിശ്വപ്രസിദ്ധരായ നോവലിസ്റ്റുകളാണു്. മാര്‍ക്വിസിന്റെ One Hundred Years of Solitude, ഇന്‍ഫാന്റേയുടെ Three Sad Tigers, ലോസയുടെ Conversacion en la Catedral എന്നീ നോവലുകള്‍ മാസ്റ്റര്‍പീസുകളായി പരിഗണിക്കപ്പെടുന്നു. ഇവിടെപ്പറഞ്ഞ പ്രതിഭാശാലികളില്‍ സമുന്നതന്‍ ചിലിയിലെ പ്രസിഡണ്ട് അലേന്‍ഡേ മരിച്ചയുടനെ മരിച്ച പാവ്‌ലോ നെറൂത തന്നെയാണു്. മഹാനായ ആ കവിക്ക് സമശീര്‍ഷനാണു് കഥാകാരനായ ഹോര്‍ഹലൂയീസ് ബോര്‍ഹസ്. അദ്ദേഹത്തിന്റെ കലാസൃഷ്ടികളുമായി പരിചയം പുലര്‍ത്താത്ത സഹൃദയന്‍ ഇരുപതാം ശതാബ്ദത്തിലെ സാഹിത്യസംസ്കാരം ആര്‍ജ്ജിച്ചിട്ടുള്ളവനല്ലെന്നു് സംശയംകൂടാതെ പ്രസ്താവിക്കാം. അത്രകണ്ടു മഹത്വം അദ്ദേഹത്തിന്റെ കൃതികള്‍ക്കുണ്ടു്. ഫ്രഞ്ച് എഴുത്തുകാരനായ ആങ്ദ്രേ മാര്‍വേ പറയുന്നതു കേട്ടാലും: —
- Jorge Luis Borges is a great writer who has composed only little essays or short narratives. Yet they suffice for us to call him great because of their wonderful intelligence, their wealth of invention and their tight, almost mathematical style.
- [ഹോര്‍ഹ ലൂയീസ് ബോര്‍ഹസ് മഹാനായ എഴുത്തുകാരനാണു്. അദ്ദേഹം ചെറിയ പ്രബന്ധങ്ങള്‍ അല്ലെങ്കില്‍ ചെറിയ കഥകള്‍ മാത്രമേ രചിച്ചിട്ടുള്ളു. എങ്കിലും അവയില്‍ കാണുന്ന അത്ഭുതാവഹമായ ബുദ്ധിശക്തിയും സമ്പന്നമായ കല്പനയും പിരിമുറുകിയ ഗണിതശാസ്ത്രസദൃശമായ ഭാഷാശൈലിയുംകൊണ്ടു നമുക്കു് അദ്ദേഹത്തെ മഹാന്‍ എന്നുതന്നെ വിളിക്കാം.]
ഈ ഉജ്ജ്വല പ്രതിഭാശാലിയുടെ ആശയസാമ്രാജ്യത്തിലും വികാരസാമ്രാജ്യത്തിലും സ്വൈരസഞ്ചാരം ചെയ്തു് അവിടത്തെ വിസ്മയാവഹങ്ങളായ കാഴ്ചകള്‍ കാണാന്‍ വായനക്കാര്‍ക്ക് കൗതുകമില്ലേ? ഉണ്ടെങ്കില്‍ പോരൂ.
തെര്‍വാന്‍റസിനെയും അദ്ദേഹത്തിന്റെ കൃതിയായ ഡോണ്‍ കിഹോട്ടേയും കുറിച്ച് (Ceivantes and Don Quixote) ബോര്‍ഹസ് എഴുതിയ ഒരര്‍ത്ഥവാദകഥയില്‍ ഇങ്ങനെ പറയുന്നു:
- Vanquished by reality, by Spain, Don Quixote died in his native village in the year 1614. He was survived but a short time by Miguel de Cerventes. For both of them for the dreamer and the dreamed one, the whole scheme of the work consisted in the opposition of two worlds: the unreal world of the books of chivalry, the ordinary everyday world of the seventeenth century.
- They didnot suspect that the years would finally smooth away that discord, they did not, suspect that La Mancha and Montiel and the knights’ lean figure would be, for posterity, no less poetic than the episodes of Sinbad or the vast geographies of Aristo.
- For, in the begining of litterature is myth and in the end as well.
യാഥാര്‍ത്ഥ്യത്താല്‍, സ്പെയിനിനാല്‍ ജയിച്ചടക്കപ്പെട്ട ഡോണ്‍ കീ ഹോട്ട് തന്റെ ജനനസ്ഥലമായ ഗ്രാമത്തില്‍ 1614-ല്‍ ചരമംപ്രാപിച്ചു. മീഗല്‍ ഡി തെര്വാന്റസ് ഒരു ഹ്രസ്വകാലംകൂടി ജീവിച്ചിരുന്നു. (1616-ലാണു് തെര്വാന്റസ് മരിച്ചതു്.) സ്വപ്നം കണ്ടവനും സ്വപ്നം കാണപ്പെട്ടവനും രണ്ടു ലോകങ്ങളുടെ വൈരുദ്ധ്യമായിരുന്നു പ്രധാനം. ശൗര്യഗുണത്തെ പ്രകീര്‍ത്തിക്കുന്ന ഗ്രന്ഥങ്ങള്‍ സൃഷ്ടിക്കുന്ന അയഥാര്‍ത്ഥ ലോകം ഒന്നു്. രണ്ടാമത്തേത് പതിനേഴാം ശതകത്തിലെ സാധാരണ ജീവിതത്തിന്റെ ലോകം. കാലം ഈ വൈരുദ്ധ്യത്തെ ഇല്ലാതാക്കിക്കളയുമെന്ന് അവര്‍ രണ്ടുപേരും വിചാരിച്ചതേയില്ല. ലാമഞ്ചായ്‌ക്കും (ഡോണ്‍ കീഹോട്ടിന്റെ ഗ്രാമം) മോണ്‍ടിയേലിനും കാവ്യാത്മകത്വം വന്നുകൂടുമെന്നും അവര്‍ കരുതിയില്ല. സാഹിത്യം ആരംഭത്തില്‍ത്തന്നെ കെട്ടുകഥയാണു്; ഒടുവിലും അങ്ങനെതന്നെ. സാഹിത്യത്തെസ്സംബന്ധിച്ച് ബോര്‍ഹസിനുള്ള അഭിപ്രായം അവസാനത്തെ വാക്യത്തില്‍ കാണാം. സാഹിത്യം എപ്പോഴും കെട്ടുകഥയാണു്. കെട്ടുകഥയാണെന്നു പറഞ്ഞാല്‍ അവാസ്തവികമാണെന്നു് അര്‍ത്ഥം. എന്താണതിനു കാരണം? ഞാന്‍ മേശപ്പുറത്തുവെച്ചാണു് ഈ ലേഖനം എഴുതുന്നത്. എനിക്ക് ഈ മേശയെ വര്‍ണ്ണിക്കണമെന്നുണ്ടെങ്കില്‍ അതിന്റെ ചില അംശങ്ങള്‍ തിരഞ്ഞെടുത്തു് വര്‍ണ്ണിക്കാനേ പറ്റൂ. ഞാന്‍ ആയിരംപുറം മേശയെക്കുറിച്ചെഴുതിയാലും മേശയുടെ യഥാര്‍ത്ഥസ്വഭാവം ആവിഷ്കരിക്കാന്‍ എന്നെക്കൊണ്ടാവില്ല. അതിനാല്‍ എന്റെ വര്‍ണ്ണനയ്ക്ക് അവാസ്തവിക സ്വഭാവം വന്നുകൂടുന്നു. ദാന്തേയുടെ ‘ഡിവൈന്‍ കോമഡി’യുടെ ശരിയായ വര്‍ണ്ണന ‘ഡിവൈന്‍ കോമഡി’ എന്ന ആ കാവ്യഗ്രന്ഥംതന്നെ എന്ന സത്യം ഒരുവന്‍ കണ്ടുപിടിക്കുന്നതായി ബോര്‍ഹസ് പ്രസ്താവിച്ചിട്ടുണ്ടു്. അതുപോലെ മറ്റൊരു സംഭവം. റോസാപ്പൂവിനെക്കുറിച്ചു് കവിതയെഴുതാന്‍ കവിതാമത്സരത്തില്‍ പങ്കുകൊള്ളാന്‍ വന്നവരോടു് ആവശ്യപ്പെട്ടു. സമ്മാനം കിട്ടിയത് ഊര്‍ബാസ് എന്ന യുവാവിനാണു്. അയാള്‍ ഒരു റോസാപ്പൂതന്നെ ചെടിയില്‍നിന്നു് അടര്‍ത്തിയെടുത്തു് മത്സരം നടത്തിയവരുടെ മുമ്പില്‍വച്ചു. ബോര്‍ഹസ് പറയുന്നു:
There was not a single dissenting rote;
words, those artificial daughters of man
could not compete with the spontaneous rose,
daughter of God.
- (ഒരെതിരഭിപ്രായം പോലുമില്ലായിരുന്നു. ഈശ്വരന്റെ മകളായ സ്വാഭാവികറോസിനോടു മത്സരിക്കാന്‍ മനുഷ്യന്റെ പുത്രികളായ വാക്കുകള്‍ക്കു കഴിഞ്ഞില്ല.)
ബോര്‍ഹസ് ’El otro tigre’ (മറ്റൊരു കടുവ) എന്നൊരു കവിത എഴുതിയിട്ടുണ്ടു്. അതില്‍ അദ്ദേഹം പ്രതിപാദിക്കുന്നതു് കവിതയിലെ കടുവയും ബംഗാളിലെ വനത്തില്‍ അലഞ്ഞുതിരിയുന്ന കടുവയും ഒന്നല്ല എന്നാണു്. കാര്യമതാണെങ്കില്‍ കവിതയിലെ കടുവയ്‌ക്ക് മൂന്നു കാലേ ഉള്ളുവെങ്കില്‍ എന്താണു് തകരാറു്? അതു് സംസ്കൃതം സംസാരിച്ചാല്‍ എന്താണു് തെററു്? കലയുടെ — സാഹിത്യത്തിന്റെ — ഈ അവാസ്തവികസ്വഭാവത്തെക്കുറിച്ചു് ബോര്‍ഹസല്ലാതെ വേറൊരു സാഹിത്യകാരനും ഇത്രത്തോളം ഹൃദ്യമായി പറഞ്ഞിട്ടുണ്ടെന്നു തോന്നുന്നില്ല. ഈ ചിന്താഗതിക്കു് താത്ത്വികമായ അടിസ്ഥാനമില്ലാതില്ല. ബോര്‍ഹസ് അതു് വ്യക്തമാക്കിയിട്ടുണ്ടുതാനും. ഭാഷ ഏതു വസ്തുവിനെ ആവിഷ്കരിച്ചാലും ആ വസ്തു ആവിഷ്കരണത്തില്‍ മാറിപ്പോകുന്നുവെന്നാണു് അദ്ദേഹത്തിന്റെ മതം. ഉദാഹരണം ഇതു വ്യക്തമാക്കും. എന്റെ മേശയുടെ പുറത്തു് റിസ്റ്റ്‌വാച്ചും മറ്റു ഭാഷകളിലെ സംജ്ഞാനാമങ്ങള്‍ ശരിയായി എഴുതാന്‍ എന്നെ സഹായിക്കുന്ന റാന്‍ഡം ഹൗസ് ഡിക്ഷ്ണറിയും ഇരിക്കുന്നു. ഈ രണ്ടു വസ്തുക്കളും എന്റെ കണ്ണില്‍വന്നു വീഴുന്നതു് ഒരേസമയത്താണു്. രണ്ടിനേയുംകുറിച്ചുള്ള അവഗമനം ഒരേസമയത്തുതന്നെ എനിക്കു് ഉണ്ടാവുകയും ചെയ്യുന്നു. പക്ഷേ, അവയെ ഞാന്‍ വര്‍ണ്ണിക്കാന്‍ തുടങ്ങിയാല്‍ ഒരേ സമയത്തു് രണ്ടിനേയും ആവിഷ്കരിക്കാന്‍ പറ്റില്ല. ആദ്യം വാച്ചിനെക്കുറിച്ചെഴുതാം. രണ്ടാമതു് നിഘണ്ടുവിനെക്കുറിച്ചും. അപ്പോള്‍ ദര്‍ശനം (കാഴ്ച) ഏകകാലികമാകുന്നു; വര്‍ണ്ണന ആനുക്രമികവും. ഇനി എന്റെ വര്‍ണ്ണന വായിക്കുന്നവര്‍ക്കോ? വാച്ചിന്റേയും ഡിക്‍ഷണറിയുടേയും ശരിയായ രൂപം ലഭിക്കുന്നുമില്ല. ആയിരം പേര്‍ എന്റെ വര്‍ണ്ണന വായിച്ചെന്നിരിക്കട്ടെ. ആയിരം വാച്ചിന്റേയും ആയിരം നിഘണ്ടുവിന്റേയും രൂപങ്ങളാണു് ഉണ്ടാവുക. അതുകൊണ്ടാണു് ഭാഷ, ആവിഷ്ക്കാരത്തില്‍ വസ്തുവിന്റെ സ്വഭാവം മാറ്റിക്കളയുന്നുവെന്നു് ബോര്‍ഹസ് അഭിപ്രായപ്പെടുന്നതു്.
ഭാഷയെക്കുറിച്ചുള്ള സങ്കല്പം ഇതായതുകൊണ്ട് ബോര്‍ഹസ് കഥകള്‍ക്കു് മിഥ്യാസ്വാഭാവം നല്‍കുന്നു. ചെക്കോഫിന്റെ കഥകള്‍ വായിക്കുമ്പോള്‍ നാം അവയിലെ കഥാപാത്രങ്ങളോടും കഥാസന്ദര്‍ഭങ്ങളോടും താദാത്മ്യം പ്രാപിക്കുകയാണു്. ബോര്‍ഹസിന്റെ കഥകള്‍ വായിക്കുന്നയാള്‍ അവയില്‍നിന്നു് അതിദൂരം മാറി നില്ക്കുന്നു. അത്രക്കുണ്ടു് അവയുടെ മിഥ്യാസ്വഭാവം. ബോര്‍ഹസിന്റെ The Shape of the Sword (വാളിന്റെ വടിവു്) എന്ന അത്യന്തസുന്ദരമായ കഥ നോക്കുക. ഇവിടെപ്പറഞ്ഞതു് സത്യമാണെന്നു ബോധപ്പെടും. കഥ പറയുന്ന ആള്‍ ഒരു ഇംഗ്ലീഷുകാരനെ കാണുന്നു. അയാളുടെ മുഖത്തു് പകയെ സൂചിപ്പിക്കുന്ന ചാരനിറത്തിലുള്ള ഒരു അടയാളം, പാടു്. ചെന്നിയില്‍നിന്നു തുടങ്ങി മറ്റേക്കവിളില്‍ വന്നുചേരുന്ന ആ വളഞ്ഞ പാടു് എങ്ങനെയുണ്ടായിയെന്നു് കഥ പറയുന്ന ആള്‍ ഇംഗ്ലീഷുകാരനോടു് ചോദിച്ചു. അയാള്‍ പറഞ്ഞ കഥ, കഥ പറയുന്ന ആള്‍ നമ്മോടു പറയുന്നു. പക്ഷേ, കഥ പറയുന്ന ആള്‍, കഥ കേട്ട സന്ദര്‍ഭത്തില്‍ കുടിച്ചിരിക്കുകയായിരുന്നു. കുടിച്ചിരുന്ന ഒരുവന്‍ മറ്റൊരാള്‍ പറയുന്ന കഥയെ പുനരാഖ്യാനം ചെയ്യുമ്പോള്‍ അതിലെത്രകണ്ടു സത്യാത്മകതയുണ്ടായിരിക്കും എന്നാലോചിച്ചു് നാം സംശയാകുലരായിരിക്കുമ്പോള്‍ കഥ ചുരുളുനിവര്‍ത്തി നമ്മുടെ മുന്‍പില്‍ വീഴുന്നു. താന്‍ ഇംഗ്ലീഷുകാരനല്ല, ഐര്‍ലണ്ടുകാരനാണെന്നു് അറിയിച്ചു കൊണ്ടു് അയാള്‍ കഥ പറഞ്ഞു തുടങ്ങി: “1922-നോടു് അടുപ്പിച്ചു് ഞാന്‍ ഐര്‍ലണ്ടിന്റെ സ്വാതന്ത്ര്യത്തിനുവേണ്ടി ഉപജാപ പ്രവര്‍ത്തനങ്ങള്‍ നടത്തുകയായിരുന്നു. ഒരു ദിവസം ഉച്ചക്കു് ജോണ്‍വിന്‍സന്റ് മൂണ്‍ എന്നൊരു സഹപ്രവര്‍ത്തകന്‍ ഞങ്ങളുടെ കൂടെ ചേര്‍ന്നു; ഇരുപതു വയസ്സുള്ള യുവാവു്. മൂണ്‍ ലോകത്തിന്റെ ചരിത്രം മുഴുവന്‍ സാമ്പത്തിക സംഘട്ടനങ്ങളില്‍ ഒതുക്കി. ഒരു ദിവസം ഞങ്ങള്‍ നടന്നുവരുമ്പോള്‍ ഒരു വെടിപൊട്ടല്‍ ഞങ്ങളെ സ്‌തംഭിപ്പിച്ചുകളഞ്ഞു. കത്തിയെരിയുന്ന ഒരു കുടിലില്‍നിന്നു് ഒരു പട്ടാളക്കാരന്‍ ഇറങ്ങിവന്നു് ഞങ്ങളോടു നില്ക്കാന്‍ ആജ്ഞാപിച്ചു. മൂണ്‍ ചലനരഹിതനായി നില്ക്കുന്നു. ഞാന്‍ ഓടിച്ചെന്നു് ഒറ്റയിടിക്കൊണ്ടു് പട്ടാളക്കാരനെ വീഴ്ത്തി. പേടികൊണ്ടു് ചലനരഹിതനായ മൂണിനെ ഞാന്‍ കൂട്ടിക്കൊണ്ടുപോയി. ദിവസങ്ങള്‍ കഴിഞ്ഞു. ഒരു ദിവസം ഞാന്‍ മൂണിനോടു പറഞ്ഞു ‘സഖാക്കള്‍ നമ്മെ കാത്തുനില്ക്കുന്നു’ വെന്നു്. മൂണ്‍ പേടിച്ചു കിടന്നതല്ലാതെ ഒന്നും ചെയ്തില്ല. വിപ്ലവം നടക്കുകയാണു്. പത്താമത്തെ ദിവസം പട്ടണം വിമതര്‍ക്കു കീഴടങ്ങി. ഞാന്‍ ഉച്ചയ്ക്കു് തിരിച്ചെത്തി. അപ്പോള്‍ മൂണ്‍ ആരോടോ ഫോണില്‍ സംസാരിക്കുകയായിരുന്നു. എന്റെ പേരു് അയാള്‍ പറയുന്നതു ഞാന്‍ കേട്ടു. ഞാന്‍ ഏഴുമണിക്കു തിരിച്ചുവരുമെന്നും, ഉദ്യാനം കടന്നുവരുമ്പോള്‍ എന്നെ അറസ്റ്റ് ചെയ്യാമെന്നും അയാള്‍ അറിയിച്ചു. എന്റെ ഉചിതജ്ഞനായ സ്നേഹിതന്‍ എന്നെ ഉചിതജ്ഞതയോടെ വില്ക്കുകയായിരുന്നു. തന്നെ രക്ഷിച്ചുകൊള്ളണമെന്നും അയാള്‍ ഫോണിലൂടെ ആവശ്യപ്പെട്ടു. ഞാന്‍ ഒരു വളഞ്ഞ വാളെടുത്തു. ആ അര്‍ദ്ധചന്ദ്രനെ കൊണ്ടു് ഞാന്‍ അയാളുടെ മുഖത്തു് രക്തത്തിന്റെ ഒരു അര്‍ദ്ധ ചന്ദ്രനെ കൊത്തിവച്ചു. ബോര്‍ഹസ്, പരിചയമില്ലാത്ത നിങ്ങളോടു ഞാന്‍ കുറ്റസമ്മതം നടത്തുകയാണു്. നിങ്ങളുടെ പുച്ഛം എന്നെ വിഷാദിപ്പിക്കുന്നില്ല.”
ഐര്‍ലണ്ടുകാരന്‍ (ആദ്യം ഇംഗ്ലീഷുകാരന്‍ എന്നു കരുതപ്പെട്ടിരുന്നവന്‍) ഇത്രയും പറഞ്ഞു് വിറയ്ക്കുന്ന കൈകളോടെ ഇരുന്നപ്പോള്‍ കഥപറയുന്ന ആള്‍ ചോദിച്ചു: — ‘മൂണിനെന്തു പറ്റി?’ അയാള്‍ മറുപടി നല്കി. ‘അയാള്‍, ജൂഡാസ്, പണവും പറ്റിക്കൊണ്ടു് ബ്രസീലിലേക്കു് ഒളിച്ചോടി.’ ഐര്‍ലണ്ടുകാരന്‍ കഥ അവസാനിപ്പിച്ചു. ‘നിങ്ങളെന്നെ വിശ്വസിക്കുന്നില്ലേ? എന്റെ അധമത്വത്തിന്റെ അടയാളം ഞാന്‍ എന്റെ മുഖത്തുതന്നെ വഹിക്കുന്നതു് നിങ്ങള്‍ കാണുന്നില്ലേ? അവസാനംവരെ നിങ്ങള്‍ ഈ കഥ കേള്‍ക്കണമെന്നതുകൊണ്ടാണു് ഞാന്‍ ഇത്തരത്തില്‍ ഇതു പറഞ്ഞതു്. എന്നെ രക്ഷിച്ചവനെ ഞാന്‍ ചതിച്ചു. ഞാനാണു് വിന്‍സന്റ് മൂണ്‍. ഇനി എന്നെ പുച്ഛിച്ചുകൊള്ളൂ’ തന്നെ ബോര്‍ഹസ് പുച്ഛിക്കാതിരിക്കാന്‍ വേണ്ടിയാണു് താന്‍ കഥ വളച്ചൊടിച്ചതെന്നു് മൂണു് പ്രസ്താവിക്കുന്നുണ്ടെങ്കിലും കഥയ്ക്കു അവാസ്തികസ്വഭാവം നല്‍കാന്‍ വേണ്ടിയാണു് രചയിതാവു് ഈ വക്രതയൊക്കെ നല്കിയതെന്ന കാര്യം വ്യക്തമത്രേ. കഥപറയുന്ന ആള്‍തന്നെ അറിയിക്കുന്നു: — ‘ഞാന്‍ കുടിച്ചിരുന്നു’ എന്നു്. കുടിക്കാതെ കഥ പറഞ്ഞാലും ഓര്‍മ്മയില്‍ നിന്നുള്ള ആവിഷ്ക്കരണമായതു കൊണ്ടു് — ഭാഷകൊണ്ടുള്ള ആവിഷ്ക്കരണമായതുകൊണ്ട് — അതിനു (കഥയ്ക്ക്) മിഥ്യാസ്വഭാവം വരും. കുടിയന്‍ പറയുമ്പോള്‍ ആ മിഥ്യാസ്വഭാവം കൂടുതലാവുകയും ചെയ്യുന്നു. കലയുടെ മിഥ്യാസ്വഭാവത്തെ ആദ്യമായി ചൂണ്ടിക്കാണിച്ചതു് ബോര്‍ഹസ് ആണെന്നു് ഒന്നുകൂടി എഴുതിക്കൊള്ളട്ടെ. അതിന്റെ കാരണത്തെക്കുറിച്ചാണു് ഇനി നമുക്കു ചിന്തിക്കാനുള്ളതു്.
ബോര്‍ഹസിന്റെ ‘പ്യേര്‍ മെനാര്‍ — കീ ഹോട്ടിന്റെ രചയിതാവു് (Pierre Menard, Author of Quixote) എന്ന ചെറുകഥ കലാസൃഷ്ടിയുടെ മിഥ്യാസ്വഭാവത്തിനു പുറമെ മറ്റൊരു അംശംകൂടി വ്യക്തമാക്കിത്തരുന്നു. ഈ ഇരുപതാം ശതകത്തിലെ ഗ്രന്ഥകാരനായ പ്യേർ പതിനേഴാം ശതകത്തിലെ ഗ്രന്ഥകാരനായ തെര്വാന്റസിന്റെ ‘ഡോണ്‍ കീഹോട്ട്’എന്ന നോവല്‍ വീണ്ടും എഴുതുന്നു. വരിക്കു വരിയും വാക്കിനുവക്കും ഒത്തിരിക്കത്തക്കവിധത്തില്‍ എഴുതാനാണ് പ്യേറിന്റെ ലക്ഷ്യം. മൂലഗ്രന്ഥം നോക്കാതെയാണു് രചന. എഴുതിക്കഴിഞ്ഞു നോക്കിയപ്പോള്‍ തെര്വാന്റസിന്റെ ഗ്രന്ഥവും പ്യേറിന്റെ ഗ്രന്ഥവും തമ്മില്‍ ഒരു വ്യത്യാസവുമില്ല. രണ്ടാമത്തേതു വളരെ സമ്പന്നം എന്നേ പറയാനുള്ളു. കുറച്ചുകൂടി സന്ദിഗ്‌ദ്ധമെന്നു് അയാളുടെ നിരൂപകന്മാര്‍ പറയും. പക്ഷേ, സന്ദിഗ്‌ദ്ധത സമ്പന്നതയാണു്. [Cervantes’s text and Pierre Menard’s are Verbally identical, but the second is almost infinitely richer, (More ambiguous his detractors will say, but ambiguity is richness)] എങ്ങനെയാണു് പ്യേര്‍ ഈ രീതിയിലെഴുതിയതു്? അദ്ദേഹം സ്പാനിഷ് ഭാഷ നല്ലതുപോലെ പഠിച്ചു, കത്തോലിക്കാ വിശ്വാസത്തില്‍ മുഴുകി, യൂറോപ്പിന്റെ ചരിത്രമാകെ മറന്നു. അങ്ങനെ തെര്‍വാന്റസായി മാറി നോവലെഴുതി. എഴുതിയപ്പോള്‍ രണ്ടു കൃതികളും സദൃശങ്ങളായി. ഗഹനമായ ഒരു കലാതത്ത്വം ഇതില്‍ ഒളിഞ്ഞിരിക്കുന്നുവെന്നു് ആങ്ദ്രേ മോര്‍വേ പറയുന്നു. നാം ഇന്നു വായിക്കുന്ന ‘കീ ഹോട്ട്’ എന്ന നോവല്‍ തെര്‍വാന്റസിന്റേതല്ല. ഇന്നു നാം വായിക്കുന്ന മദാംബൗറിയും ഫ്‌ളോബറിന്റേതല്ല. കഴിഞ്ഞ ശതാബ്ദങ്ങളിലെ മാസ്റ്റര്‍പീസുകളെ ഈ ശതാബ്ദത്തിലെ വായനക്കാരന്‍ മാറി എഴുതുകയാണു്. (Each twentieth-century reader involuntarily re-writes in his own way the masterpieces of past Centuries) ഇതു് ശരി തന്നെ. ഇരുപതാം ശതകത്തിലെ ഏതെങ്കിലും പ്രമുഖമായ ഒരു നോവല്‍ വായിച്ചതിനുശേഷമാണു് നാം തെര്വാന്റസിന്റെ നോവല്‍ വായിച്ചതെന്നു കരുതുക. അപ്പോള്‍ തെര്വാന്റസിന്റെ നോവല്‍ അല്പം വ്യത്യസ്തത പ്രകടിപ്പിക്കും. ആ നോവല്‍ വായിച്ചതിനുശേഷം നാം തോമസ്‌മന്നിന്റെ ‘മാജിക് മൗണ്ടന്‍’ വായിച്ചെന്നിരിക്കട്ടെ. അപ്പോള്‍ തെര്വാന്റസിന്റെ നോവനെക്കുറിച്ചുള്ള സ്മരണയ്ക്കു് മാറ്റം വരും. സ്മരണയെക്കുറിച്ചും ഇതു തന്നെയാണു് പറയാനുള്ളതു്. പിന്നീടുള്ള അനുഭവങ്ങള്‍ ഓര്‍മ്മകള്‍ക്കു മാറ്റം വരുത്തും. അതുകൊണ്ടു് ഓര്‍മ്മകളെ അവലംബിച്ചു് കതയെഴുതുമ്പോള്‍ ആ കഥയ്ക്കു് മിഥ്യാസ്വഭാവം
വരും. ബോര്‍ഹസിന്റെ ഏതു കഥയും നോക്കുക. ഇവിടെ പറഞ്ഞതു് സത്യമാണെന്നു വ്യക്തമാകും. ഉദാഹരണങ്ങള്‍:
- These things took place so many years ago, now that I sometimes feel they might have happened to another person. [’’Doctor Brodie’s Report. Page 18 — Jorge Luis Borges — Bantam Edition’’]
- In my memory, after all this time, the long chronicle of a feud and its grim ending are mixed up with the medicinal smell of the eucalyptus trees and the babbling voice of birds [’’ibid — page 43’’]
സംഭവങ്ങള്‍ വളരെ വര്‍ഷം മുമ്പു നടന്നതുകൊണ്ടു് അവ മറ്റൊരാളിനു നേരിട്ടതുപോലെ തോന്നുന്നുവെന്നാണു് ആദ്യത്തെ ഖണ്ഡികയില്‍ പ്രസ്താവിക്കുന്നതു്. രണ്ടാമത്തേതില്‍ സ്മരണ യൂക്കാലിപ്റ്റസിന്റെ മണത്തോടും പക്ഷികളുടെ നാദത്തോടും ഒരുമിച്ചുചേരുന്നതായി പറയുന്നു. ഓർമ്മയുടെ അനിശ്ചിതത്വം!
ഞാന്‍ പ്രഭാഷണങ്ങള്‍ ആവര്‍ത്തിച്ചിട്ടുണ്ടു്. ഓരോ ആവര്‍ത്തനം കഴിയുന്തോരും അര്‍ത്ഥങ്ങള്‍ ഇല്ലാതാവുന്നതുപോലെ തോന്നും. ആവര്‍ത്തനം അധികമായാല്‍ വെറും വാക്കുകളായിരിക്കും നാവില്‍നിന്നു വീഴുക. ആ വാക്കുകളെ പ്രചോദിപ്പിച്ച അനുഭവങ്ങള്‍ ആവര്‍ത്തനങ്ങളില്‍ ഉണ്ടാവുകയില്ല. അതുകൊണ്ടാണു് പത്തോ പതിനഞ്ചോ വര്‍ഷം മുമ്പെഴുതിയ ലേഖനമോ കവിതയോ നാം വായിച്ചുനോക്കുമ്പോള്‍ അവ വെറും വാക്കുകള്‍ മാത്രമാണെന്നു തോന്നുന്നതു്. ബോര്‍ഹസിന്റെ The Elder Lady എന്ന കഥ ഇതു വ്യക്തമാക്കിത്തരുന്നു.
- While her hands moved over her rosary, she muttered prayers that she had never understood.
(ibid — page 107)
- Up until 1929, the year in which she sank into a kind of half sleep, she recounted historical happenings, but always using the same words in the same order, as if they were the Lord’r Prayer, so that I grew to suspect there were no longer any real images behind them (ibid — page 109).
കഴിഞ്ഞ കാലത്തു് അനുഭവങ്ങള്‍ നമുക്കുണ്ടായി. ആ അനുഭവങ്ങളെ മിഥ്യാസ്വഭാവമുള്ള വാക്കുകളിലൂടെ ആവിഷ്കരിച്ചു. ഭൂതകാലം ആ വാക്കുകളിലേ ഉള്ളു. ഇതാണു് ബോര്‍
ഹസിന്റെ മതം. നാം ഇതിനോടു യോജിച്ചെന്നു വരാം. യോജിച്ചില്ലെന്നും വരാം. എന്തായാലും തികഞ്ഞ മൗലികത്വമുള്ള ഒരഭിപ്രായമാണു് ഇതെന്നതില്‍ ഒരു സംശയവുമില്ല.
സ്മരണ, വാക്കുകള്‍, കലാസൃഷ്ടി ഇവയെക്കുറിച്ചു് ബോര്‍ഹസിനുള്ള വിചാരങ്ങള്‍ ഇവയായതുകൊണ്ടു് അദ്ദേഹത്തിന്റെ കഥകള്‍ക്കു സവിശേഷത കൈവരുന്നതില്‍ അത്ഭുതപ്പെടാനൊന്നുമില്ല. ഹാംലറ്റ് നാടകത്തില്‍ ഒരന്തര്‍നാടകമുണ്ടു്. ആ അന്തര്‍നാടകം ചില കഥാപാത്രങ്ങള്‍ കണ്ടുകൊണ്ടിരിക്കുന്നു. പ്രേക്ഷകരായ നമ്മള്‍ അതു രണ്ടും കാണുന്നു. പക്ഷേ, നമ്മള്‍തന്നെ വേറെ ആരോ കാണുന്ന നാടകത്തിലെ കഥാപാത്രങ്ങളല്ലെന്നു വന്നുകൂടേ? ഞാന്‍ സ്വപ്നം കാണുന്നു. സ്വപ്നദര്‍ശകനായ ഞാന്‍ വേറെ ആരുടെയെങ്കിലും സ്വപ്നമായിക്കൂടേ? ബോര്‍ഹസിന്റെ ചോദ്യങ്ങളാണു് ഇവ. അദ്ദേഹത്തിന്റെ Circular Ruins — വൃത്താകൃതിയിലുള്ള വിനാശങ്ങള്‍ — എന്ന കഥയിലാണു് ഈ ചോദ്യങ്ങള്‍ ഉയരുന്നത്. മുളകൊണ്ടുണ്ടക്കിയ ഒരു വഞ്ചിയില്‍ കയറി നിശ്ശബ്ദനായ ഒരു മനുഷ്യന്‍ ആരുമില്ലാത്ത ആ ദ്വീപില്‍ വന്നിറങ്ങി. എന്നിട്ടു് അയാള്‍ നശിച്ചതും വർത്തുളാകൃതിയിലുള്ളതുമായ ദേവാലയത്തിലേക്കു കയറിച്ചെന്നു. അവിടെ കല്ലുകൊണ്ടുണ്ടാക്കിയ കടുവയോ കുതിരയോ നില്ക്കുന്നുണ്ടു്. ഒരിക്കല്‍ അതിനു് അഗ്നിയുടെ നിറമായിരുന്നു; ഇപ്പോള്‍ ചാരനിറം. അതു് ഈശ്വര വിഗ്രഹം തന്നെ. ആ വൃത്തം ദേവാലയമായിരുന്നു. അഗ്നിയാണ് അതു നശിപ്പിച്ചതു് . ഇച്ഛാശക്തി പ്രയോഗിച്ച് അയാള്‍ അവിടെക്കിടന്നുറങ്ങി. ഒരു മനുഷ്യനെ സ്വപ്നം കാണുക എന്നതായിരുന്നു അയാളുടെ ലക്ഷ്യം. സ്വപ്നം കണ്ടു് ആ മനുഷ്യനെ സത്യത്തിലേക്കു് അയാള്‍ക്കു തിരുകിക്കയറ്റണം. അയാള്‍ പല വിദ്യാര്‍ത്ഥികളെയും സ്വപ്നം കണ്ടു. അവരില്‍ ഒരുത്തനെ മാത്രം നിറുത്തിക്കൊണ്ട് ശേഷമുള്ളവരെയെല്ലാം അയാള്‍ പറഞ്ഞയച്ചു. പിന്നെയും അയാള്‍ സ്വപ്നം കാണാന്‍ തുടങ്ങി. സ്വപ്നത്തിലൂടെ അയാള്‍ അവനു് അസ്തിത്വം നല്കി. കൈയും കാലും തലമുടിയും അവനുണ്ടായി. പക്ഷേ, ജീവനില്ല. ഈശ്വരന്‍ നിര്‍ദ്ദേശിച്ചതനുസരിച്ചു് അയാള്‍ അവനെ വേറൊരു ദേവാലയത്തിലേക്കു് അയച്ചു. അങ്ങനെ അവനെക്കുറിച്ചുള്ള സ്മരണ അയാള്‍ക്കില്ലാതെയായി.അപ്പോള്‍ വൃത്താകൃതിയിലുള്ള ആ ദേവാലയം വീണ്ടും അഗ്നിക്കിരയായി. തീ ആളിക്കത്തുന്നു. കഥ അവസാനിക്കുകയാണു്.
- He walked into the shreds of flame. But they did not bite into his flesh, they caressed him and engulfed him without heat or combustion, with relief, with humillation, with terror, he understood that he too was a mere appearance, dreamt by another.
- [അയാള്‍ അഗ്നിയുടെ ഖണ്ഡങ്ങളിലേക്കു് നടന്നു. പക്ഷേ, അവ അയാളുടെ ശരീരത്തെ ദംശിച്ചില്ല, അവ അയാളെ തലോടിയതേയുള്ളു. ചൂടുകൂടാതെ ജ്വലനമില്ലാതെ ഗ്രസിച്ചതേയുള്ളു. ആശ്വാസത്തോടെ, മാനഹാനിയോടെ, പേടിയോടെ അയാള്‍ മനസ്സിലാക്കി, മറ്റാരോ സ്വപ്നം കാണുന്ന വെറും തോന്നലാണു് താനെന്നു്.]
ബോര്‍ഹസ് എന്തുദ്ദേശിച്ചുവെന്നതു് വ്യക്തമല്ല. എങ്കിലും ചൂടില്ലാത്ത നീ പ്രപഞ്ചത്തെയാകെ ഭരിക്കുന്ന ശക്തിവിശേഷമാണെന്നും അതിനാല്‍ ഗ്രസിക്കപ്പെടുന്നവര്‍ അതില്‍ വിലയം കൊള്ളുകയാണെന്നും നമുക്കു ഗ്രഹിക്കാം. ദേവാലയത്തില്‍ വന്നുചേര്‍ന്ന മനുഷ്യന്‍ സ്വപ്നം കാണാന്‍ ശ്രമിക്കുന്നു. അയാള്‍ തന്നെ വേറെ ആരുടേയോ സ്വപ്നമത്രേ. മായ എന്ന ഹൈന്ദവ സങ്കല്പമല്ലേ ഇവിടെ പ്രകടമാവുന്നതു്? ചില കഥകളില്‍ സംശയവാദിയായി പ്രത്യക്ഷനാകുന്ന ബോർഹസ് ഇവിടെ അധ്യാത്മവാദിയായി പ്രത്യക്ഷപ്പെടുകയാണു്. ഇതു് എന്റെ സംശയം മാത്രം. ഒരഭിപ്രായം പറയത്തക്കവിധത്തില്‍ എനിക്കു് ഈ കഥ മനസ്സിലായില്ലെന്നു സമ്മതിക്കട്ടെ. എങ്കിലും ഒന്നു വ്യക്തമാണ്. ലോകത്തിന്റെ വസ്തുനിഷ്ഠമായ യാഥാര്‍ത്ഥ്യത്തില്‍ (objective reality) വിശ്വസിക്കുന്ന കലാകാരനല്ല ബോര്‍ഹസ്.
വസ്തുനിഷ്ഠമായ യാഥാര്‍ത്ഥ്യത്തില്‍ വിശ്വസിക്കാത്ത കലാകാരന്‍ പ്രജ്ഞയെ അംഗീകരിക്കുകയില്ല. ബോര്‍ഹസും അങ്ങനെതന്നെ. പ്രജ്ഞകൊണ്ടു് സത്യം സാക്ഷാത്കരിക്കാന്‍ ശ്രമിച്ചാല്‍ അതൊരു വ്യര്‍ത്ഥപ്രയത്നമായിത്തീരുമെന്നു് സ്ഥാപിക്കാനായി അദ്ദേഹമെഴുതിയ കഥയാണു് ‘മരണവും വടക്കു നോക്കിയന്ത്രവും.’ അതിനെക്കുറിച്ചു് മുമ്പൊരിക്കല്‍ ഉപന്യസിച്ചുപോയി. അതുകൊണ്ടു് വേറൊരു കഥയെക്കുറിച്ചു പറയാം…‘ഡ്വൈച്ചസ് റിക് വീം’ (Deutsches Requiem) എന്നാണു് അതിന്റെ പേരു്. ഒട്ടോ എന്ന ഒരു പ്രഷ്യന്‍ ഉദ്യോഗസ്ഥന്‍ തന്റെ കഥ പറയുന്ന മട്ടിലാണു് ഇതു രചിക്കപ്പെട്ടിട്ടുള്ളതു്. അയാള്‍ ഒരു കോണ്‍സന്‍ട്രേഷന്‍ ക്യാമ്പിന്റെ ഡയറക്ടറായിരുന്നു. അവിടെ പാര്‍ത്തിരുന്ന ജൂതമഹാകവി ഡേവിഡ്ജറൂസലമിനെ ആത്മഹത്യ ചെയ്തുകൊള്ളുവാന്‍ അയാള്‍ അനുവദിച്ചു. ആ കുറ്റത്തിനുവേണ്ടി ഒട്ടോ വിസ്തരിക്കപ്പെടുകയാണു്. വധശിക്ഷയും അയാള്‍ക്കു കിട്ടിയേക്കും. ഡേവിഡ്‌ജറൂസലം സത്യാന്വേഷകനായിരുന്നു.ഒട്ടോയാകട്ടെ യുദ്ധക്കൊതിയനും. അയാള്‍ ചോദിക്കുന്നു: ‘ഇംഗ്ലണ്ട് ചുറ്റികയും നമ്മള്‍ അടകല്ലും ആയാലെന്തു്? പരതന്ത്രമായ ക്രൈസ്തവ ഭീരുത്വത്തിനു സ്ഥാനമില്ലാതെ അക്രമംമാത്രം എന്നും വിരാജിച്ചാല്‍ മതിയല്ലോ.’ ഒട്ടോയിലൂടെ അന്ധമായ ആദര്‍ശാത്മകത്വത്തെയും അതിനെ ജനിപ്പിക്കുന്ന പ്രജ്ഞയേയും നിന്ദിക്കുകയാണു് ബോര്‍ഹസ്.
ഈ നിസ്തുലപ്രതിഭാശാലിയുടെ ആശയസാമ്രാജ്യം കാണാനാണു് ഞാന്‍ പ്രിയപ്പെട്ടവായനക്കാരെ സാദരം ക്ഷണിച്ചതു്. പക്ഷേ, ആ സാമ്രാജ്യത്തിന്റെ ഒരു ചെറിയ മണ്ഡലംപോലും കാണിച്ചുതരാന്‍ എനിക്കു കഴിഞ്ഞില്ല. അതിനു വലിയ ഗ്രന്ഥങ്ങള്‍തന്നെ എഴുതേണ്ടതായിവരും. എങ്കിലും ചാരിതാര്‍ത്ഥ്യത്തിനു് അവകാശമുണ്ടു്. ആര്‍ജന്‍റീനയിലെ ഒരു മഹാനെക്കുറിച്ചു്, സാഹിത്യസംസ്കാരത്തിന്റെ ചക്രവാളത്തെ വികസിപ്പിക്കുന്ന ഒരു മഹാസത്ത്വനെക്കുറിച്ചു് അല്പമാത്രമായ അറിവെങ്കിലും പ്രദാനം ചെയ്യാന്‍ ഇതെഴുതുന്ന ആളിനു സാധിച്ചല്ലോ.
The Cyclical Night — ആവര്‍ത്തനാത്മകമായ രാത്രി — എന്ന കവിതയില്‍ ബോര്‍ഹസ് പറയുന്നു: — The hand that writes this will be born again from the same womb — ഇതെഴുതുന്ന കൈ അതേ ഗര്‍ഭാശയത്തില്‍ നിന്നുതന്നെ വീണ്ടും ജനിക്കും. കാലത്തിന്റെ ആവര്‍ത്തനാത്മകസ്വഭാവത്തില്‍ നീഷേയോടൊപ്പം വിശ്വസിക്കുന്ന ബോര്‍ഹെസ് ഇങ്ങനെ ഉദ്ഘോഷിക്കുന്നുണ്ടെങ്കിലും നാം എങ്ങനെ അതില്‍ വിശ്വസിക്കാനാണു്. അനന്തമായ കാലത്തിന്റെ ഉജ്ജ്വലമായ ഒരു നിമിഷമാണു് ഷേക്സ്പീയര്‍. അതുപോലെയുള്ള മറ്റൊരു നിമിഷമാണു് നെറൂതയും ബോര്‍ഹസും. അവര്‍ക്കു് ആവര്‍ത്തനമില്ല.
| ||||||
| ||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||